Tüp Patladı... - Bülten MMO İzmir

Değerli okurlar bu ay başlığı okuduğunuzda büyük ihtimalle aklınızdan geçen “nerede yine” sorusunu sormamak, bu aşinalığın önüne geçmek, kutsal olan yaşam hakkının devamlılığını sağlamak için; tüp nedir, neden patlar, gerçekten bu kadar tüp patlamasına ve can yitmesine gerek var mı sorularına cevap arayacağımız bir bilgilendirme yazısı hazırlamaya çalıştım. Öncelikle tüp patlamalarına aşina olmamıza neden olan, tarihte büyük facilara yol açmış bir kaç haber paylaşmak istiyorum.

24 Kasım 1980 tarihinde Kırıkkale ili keskin ilçesi Danacıbostan köyünde kadın ve çocukların eğlendiği takı evinde tüp gaz lambalarının patlaması sonucu 97 kadın ve çocuk hayatını kaybediyor. Köy nüfusunun 4’de biri bu faciada hayatını kaybediyor. Kalan nüfus erkek ağırlıklı olduğu için köyden göç etmek, çocuklarını evlatlık vermek zorunda kalıyor. Görüldüğü üzere bu patlamalar ölüm ve ölümler yaratmakla birlikte sosyal facialara da yol açabiliyor.

Peki 1980 yılından günümüze tüp patlamaları ve facialar hız kesmiş mi? Günümüzde doğalgaz kullanmıı yaygınlaşmış olmasına rağmen sadece 2024 yılında ortalama ayda iki kez tüp patlama haberi yayınlanmış; bildiğiniz üzere İzmir’de son patlamada 5 kişi hayatını kaybetmiştir. İnternet arama motoruna tüp patlaması yazmanız durumunda açılacak onlarca haberi görünce “bu kadar mı” diyeceğinize eminim.

Şimdi yazımızın ana konusu olan nedir, bu tüpler nasıl ve neden patlarlar sorularına cevap bulmaya çalışalım.

Öncelikle LPG tüpleri tanıyalım.

Ülkemizde karışım (% 70 bütan ve % 30 propan ) şeklinde tüketiciye sunulan LPG (Likit Petrol Gazı) renksiz ve kokusuz bir gazdır, ancak tüketicileri uyarabilmek amacıyla rafineriler tarafından özellikle kokulandırılmıştır. LPG, normal şartlar altında gaz halindedir, ancak tüplere ve depolama tanklarına doldurulması esnasında basınç altında sıvılaştırılmış halde bulunmaktadır. Evsel, ticari ve endüstriyel yakıt olarak kullanımının yanısıra otogaz adı altında binek taşıtlarında kullanım alanı bulmaktadır. Ayrıca kullandığımız sprey kutuları içerisinde itici gaz olarak LPG kullanılmaktadır.

LPG kesinlikle ZEHİRLİ DEĞİLDİR, kısa bir müddet teneffüs edilmesi zehirlenerek ölüme sebep olmaz. Ancak, LPG havadan daha ağır bir gaz olduğundan yere çökmekte ve zeminden itibaren yukarıya doğru birikmektedir. Bu nedenle kişinin birikmiş olan LPG‘ nin içinde kalması halinde, hava ile irtibatı kesildiğinden aynen suda boğulma gibi havasızlıktan boğularak ölümüne sebebiyet verebilmektedir. LPG‘ nin patlaması için, bu gazın hava içinde hacimce en az %2 en çok %9 sınırları dahilinde karışmış olması gereklidir. Diğer tüm yakıtlarda olduğu gibi LPG ‘nin de yanabilmesi için oksijene ihtiyacı vardır. Bu ihtiyaç ortamdaki havadan sağlandığından, ortamda bulunan insanların ihtiyacı olan miktarda oksijenin sürekli olarak sağlanması için ortamın havalandırılmasına dikkat edilmelidir. Diğer yakıtlarda olduğu gibi LPG ‘nin yanması sonucu karbon monoksit gibi zehirli veya karbondioksit gibi boğucu gazlar ortaya çıktığından baca kullanımına bilhassa dikkat edilmelidir.

Tüpgaz Kullanımı İle İlgili Öneriler;

Evlerde ve iş yerlerinde kullanılan LPG ülkemizde gövdesi iki veya üç parçanın birbirine kaynaklanması ile elde edilen tüpler içerisinde tüketime sunulmuştur. 2 (kamp tipi), 12 (ev tipi), 24 (ticari) ve 45 (sanayi) kg‘ lık tüpler TS 55 normlarına uygun olarak imal edilirler.
Tüpün üzerinde tüp imalatçısı firmanın markası tüp, sahibi dağıtıcı firmanın markası ve tüpün Türk standartlarına uygun olarak imal edildiğini belirten “TS 55” ve “TSE” işaretleri yer almalıdır. “TS 5306” standartlarına göre periyodik kontrolü yapılmış olması gereken tüplerde ise bu kontrolün yapıldığını gösteren işaret bulunmalıdır.
Paslı, şişkin, ezik, kesik, boyasız, çatlak, hasarlı vb. tüpler kullanılmamalıdır.
LPG tüplerinizi koyduğunuz mekan çok önemlidir. Tüpler doğrudan güneş ışığına maruz kalmamalıdır. Tüpler radyatör ve soba gibi ısı üreten cihazların yanına konulmamalıdır. LPG kullanan cihazların yanına kolayca tutuşabilecek maddeler koymayınız. Tüpler dik olarak tutulmalı ver hiç bir şekilde kullanım sırasında yana yatırılmamalıdır. Tüpler ocak veya şofben gibi cihazlardan daha alçak bir seviyede tutulmalıdır.
Tüpler kapalı ortamda saklanacak ise tabanda havalandırmayı sağlayacak delikler açılmalıdır. Bodrum gibi hava akımının sağlanamadığı yerlere tüp konulmamalıdır.
Odalarda veya kapalı alanlarda LPG kullanılıyorsa (LPG sobası, ocak gibi) ortamda sürekli temiz hava akımı sağlanmalıdır.
LPG tüpü ile cihaz arasında kullanılan hortum bağlantıları kelepçe ile yapılmalıdır. Hortum eksiz ve yamasız olmalı ve 125 cm uzunluğunu geçmemelidir. Bağlantı hortumu düzenli aralıklarla kontrol edilmelidir. Yıpranmış, çatlamış, yumuşamış veya sertleşmiş hortumlar derhal yenisi ile değiştirilmelidir. Bağlantı hortumunun üzerinde imal edildiği tarih yazılıdır. Bu tarih kontrol edilmeli ve hortum 3 yılını doldurmuş ise yenisi ile değiştirilmelidir.
Tüp basıncını kullanım basıncına düşüren regülatörler (dedantör) kullanım emniyeti açısından önemli cihazlardır. Bağlantı hortumunda veya LPG kullanan cihazda oluşabilecek yüksek debili kaçakların önüne geçebilmek için gerektiğinde gaz akışını durduran tipte dedantörler kullanılmalıdır.
Tüp değişikliği ve kullanım sırasında kaçak kontrolü sabunlu su ile yapılmalıdır. Asla kibrit veya çakmak gibi açık alevli nesneler kullanmayınız.
Şofbenler mutlaka bacaya bağlanmalıdır. Kullanıldıkları ortam iyi havalandırılmalı ve 6 m3 den daha büyük hacme sahip olmalıdır.
LPG sobası ile ısıtılan ortamlar belirli aralıklarla havalandırılmalıdır. LPG sobalarını uyku esnasında açık bırakmayınız ve 30 m3 den küçük mekanlarda kullanmayınız.
Piknik tüpleri üzerine geniş tabanlı kaplar koymayınız. Sızdırmazlığı sağlayan ve tüpün üzerine takılan armatürün dibinde bulunan contayı belirli aralıklarla kontrol ediniz ve gerekiyorsa değiştiriniz.

Vatandaş olarak tüp patlama haberlerine konu olmamak facialara yol açmamak için yukarıda bahsi geçen önerilerin bilinmesi ve uygulanması yeterli olmak ile birlikte sanayi tüpleri hakkında bilgi edinmek bu tüp patlamalarının nedenleri araştırmak isteyen okuyucularımız aşağıdaki linklerde yer alan bilgileri değerleyebilirler.

Basınçlı gaz tüpleri ile güvenli çalışma: https://www.csgb.gov.tr/medias/6076/brosur_02.pdf

Basınçlı gaz tüplerinin güvenli depolanması: https://www.csgb.gov.tr/medias/6077/brosur_04.pdf

Basınçlı gaz tüplerinin işaretlenmesi kontrolü ve bilgilendirme: https://www.habas.com.tr/Category/Alias/emniyet-