Mühendislik Etiğinin Önemi ve Mesleki Sorumluluğun Geleceğe Etkisi

Mühendislik, insan yaşamını kolaylaştıran, toplumlara ekonomik ve teknolojik çözümler sunan kritik bir disiplindir. Ancak bu çözümler, yalnızca teknik bilginin yetkin kullanımıyla değil, aynı zamanda etik bir temel üzerinde gerçekleştirildiklerinde anlamlı ve sürdürülebilir hale gelir. Etik kurallara uyulmadığında yaşanabilecek olumsuzluklar ve mühendislerin mesleki davranışlarının önemine dair pek çok yaşanmış örnek bulunmaktadır. Yazımızın ilerleyen başlıklarında bunlara da değinilecektir.

Mühendislik Etiği ve Temel Kurallar

Mühendislik etiği, mesleki faaliyetlerin etik çerçevede yürütülmesini sağlayan kılavuzlar sunar. Bu kurallar, mühendislerin hem topluma hem de çalışma ortamında diğer paydaşlara olan sorumluluklarını tanımlar.

ASME ve Diğer Uluslararası Kurallar

Amerikan Makina Mühendisleri Derneği’nin (ASME) “Mühendislik Etiği Kuralları”’nın bazıları şu şekildedir:

1. Kamu Sağlığı ve Güvenliği: Mühendisler, mesleki faaliyetlerinde kamu sağlığını ve güvenliğini her şeyin üzerinde tutmalıdır.
2. Yetkinlik Sınırlarına Sadakat: Mühendisler, sadece yetkin oldukları alanlarda hizmet vermelidir.
3. Dürüstlük ve Tarafsızlık: Mesleki kararların, herhangi bir kişi ya da kuruluşun etkisi altında olmadan verilmesi gerekir.
4. Çevresel Duyarlılık ve Sürdürülebilirlik: Proje ve uygulamalarda çevreye duyarlı yaklaşılmalı, sürdürülebilirliğe önem verilmelidir.

TMMOB Mesleki Davranış İlkeleri

Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) de benzer bir etik kodu sunarak mühendislerin mesleki ve toplumsal sorumluluklarını vurgular. Bu ilkelerden bazıları şöyledir:

1. Toplum Yararı: Her türlü mesleki faaliyette toplumun çıkarı ve yararı esas alınmalıdır.
2. Bilim ve Teknolojide Gelişim: Bilimsel bilgilerin ışığında gelişen teknolojilere uygun hareket edilmelidir.
3. Bağımsızlık ve Dürüstlük: Karar verme aşamasında ekonomik ve politik baskılardan uzak kalınmalıdır.
4. Dayanışma ve Paylaşım: Mesleki dayanışmanın ve bilgi paylaşımının önemi vurgulanır.

TMMOB bu ilkeleriyle, sadece mühendislerin teknik sorumluluklarını değil, aynı zamanda sosyal, ekonomik ve politik sorumluluklarını da belirgin hale getirir. Bu ilkeler, meslek üzerine toplumsal bir boyut kazandırarak daha geniş bir vizyon sunar. 2003 yılında TMMOB tarafından organize edilen “Mühendislik Mimarlık Kurultayı”’nın sonunda alınan kurultay kararlarında mesleki davranış ilkeleri detaylı şekilde yazılmıştır. Bu ilkelere https://www.tmmob.org.tr/etkinlik/muhendislik-mimarlik-kurultayi-2003/kurultay-kararlari-mesleki-davranis-ilkeleri internet adresinden ulaşmak mümkündür.

Etik İhlâlleri: Gerçek Örnekler

Etik kuralların çiğnenmesi çoğu zaman ciddi sonuçlara yol açabilir. Bu sonuçlar hem bireyleri hem de toplumu etkiler. İşte mühendislik tarihi boyunca bilinen bazı örnekler:

1. Challenger Uzay Mekiği Felaketi

1986’da yaşanan Challenger Uzay Mekiği patlaması, mühendislik etiğini göz ardının çarpıcı bir örneğidir. Thiokol mühendisleri, hava soğukluğu nedeniyle o-ring conta malzemesinin hatalı çalışma riski taşıdığı konusunda endişelerini dile getirmiştir. Ancak bu uyarılar, NASA’dan yeni ihale almak üzere olan şirket yöneticileri ve NASA tarafından göz ardı edilmiş, 7 astronotun hayatına mal olan bir patlamaya yol açılmıştır. Bu olay, güvenlik önceliği yerine ticari hedeflerin öne çıkarılmasının doğurduğu trajedilere çarpıcı bir örnektir.

2. Hyatt Regency Yürüyüş Köprüsü

1981’de Kansas City’de Hyatt Regency otelinde bulunan yürüyüş köprüsünün çökmesi, yapı tasarımında etik olmayan uygulamaların bir sonucu olarak 114 kişinin ölümüne neden olmuştur. Yapı tasarımı sırasında, maliyeti azaltmak için yapılan tasarım değişiklikleri yeterince denetlenmemiş ve onaylanmamıştı. Bu olay, tasarım değişikliğinde gerekli teknik denetimlerin yapılmamasının nelere mal olabileceğini göstermektedir.

3. Flint Su Krizi

2014’te ABD’nin Michigan eyaletinde yer alan Flint şehri, çok sayıda vatandaşın zehirlenmesine neden olan ciddi bir su kriziyle karşı karşıya kaldı. Uygulanan kararlar, su temini sisteminin değiştirilmesi ve bunun sonucunda suyun kurşun gibi zararlı maddelerle kirlenmesiyle sonuçlandı. Bu kriz, insan sağlığını ve güvenliğini ön planda tutmamanın nasıl felaketlerle sonuçlanabileceğini gösteren bir örnektir.

Mesleki Davranışın Önemi

Mühendislikte etik davranış, toplum ve çevre için olumlu etkiler yaratmanın temel şartıdır. Mesleki davranış kurallarına uymak, mühendislerin şu şekillerde fark yaratmasına olanak tanır:

1. Güven İnşası: Projelerde yaşanacak hatalar toplumu etkileyebilir. Bu nedenle, profesyonellik ve etik ilkelerle çalışmak, kamuoyunun mühendislik projelerine duyduğu güveni artırır.
2. Uzun Vadeli Çözümler: Çevre dostu ve sürdürülebilirlik odaklı projeler, yalnızca bugünü kurtarmakla kalmaz, geleceğe yatırım yapar.
3. Meslek Onuru ve Prestiji: Mühendislerin itibarı, etik davranışlarla birebir ilişkili olup bu yeni nesil mühendislerin de bu ilkeleri benimsemesini teşvik eder.

Sürdürülebilirliğin Mühendislikteki Rolü

Sürdürülebilirlik, kaynakların bugünün ihtiyaçlarını karşılarken gelecekteki nesillerin gereksinimlerini tehlikeye atmadan kullanılmasını ifade eder. Mühendislik süreçlerinde sürdürülebilirlik odaklı bir yaklaşım benimsemek, uzun vadeli etkileri dikkate alan inovasyonlara zemin hazırlar.

• Malzeme Seçimi ve Kaynak Kullanımı: Yenilenebilir ve geri dönüşümle elde edilen malzemelerin tercih edilmesi, doğal kaynakların tüketilmesini engeller.
• Enerji Verimliliği: Enerji tasarrufu sağlayan teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanılması, karbon emisyonlarını azaltır.
• Döngüsel Ekonomi Yaklaşımı: Atıklardan yeni ürünler yaratma anlayışı hem ekonomik hem de ekolojik açıdan büyük faydalar sunar.

Sonuç

Mühendislik; teknik uzmanlık ile etik sorumluluğun birlikte ele alındığı bir disiplindir. TMMOB gibi kuruluşların belirlediği ilkeler, mesleki dayanışma ve toplumsal sorumluluğun etik bir düzlemde hayata geçmesini destekler. Geçmişte yaşanmış olan trajik olaylar, mühendislik etiğine bağlılığın ne kadar kritik olduğunu göstermiştir.

Günümüz mühendislerinin, toplum yararını her şeyin üzerinde tutarak bu mesleği daha ileriye taşıması hem meslektaşlarına hem de gelecek nesillere örnek teşkil edecektir. Etik değerlere bağlı kalınıp sürdürülebilir uygulamalara öncelik verilmesi, mühendisliğin insanlığın geleceğindeki yapı taşı rolünü daha da güçlendirecektir.